Primjenom novog Zakona o privrednim društvima, koji je već usvojen u Skupštini Crne Gore i stupa na snagu 1. januara naredne godine, počinje najdublja reforma javne uprave i državnih preduzeća u posljednjoj deceniji.
Očekuje se da će, prema saznanjima Pobjede, desetine ljudi imenovanih na osnovu partijske pripadnosti, poput izvršnih direktora, predsjednika odbora direktora i članova odbora direktora, izgubiti funkcije, jer ne ispunjavaju nove uslove koje propisuje zakon, ali i zbog činjenice da se smanjuju ti upravljački organi.
Izvori Pobjede navode da se razrješenje Ivana Bulatovića sa čelnog mjesta EPCG ne dovodi u direktnu vezu sa tim, ali da se ta ,,teza provlači u neformalnim razgovorima u Vladi“.
“Ove promjene u EPCG su samo početak. Slijedi ,,sječa“ izvršnih direktora i članova odbora direktora na osnovu zakona o privrednim društvima. Od 178 izvršnih direktora javnih preduzeća na nivou države i opština biće zamijenjeni svi oni koji ne ispunjavaju uslove. Tu suštinski počinje reforma javne uprave”, tvrde izvori Pobjede, koji navode i da primjenu tog zakona prati Ministarstvo finansija.
Usvojeni propis koji je pripremilo Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma na čijem je čelu Nik Đeljošaj, predviđa da državna i opštinska preduzeća mogu imati ili izvršnog direktora ili odbor direktora, dok će predsjednik odbora direktora ubuduće morati biti neizvršni direktor, odnosno lice koje nije zaposleno u samom preduzeću. Time se, prvi put, jasno razdvaja upravljačka i nadzorna funkcija.
Razlog je što političke partije više neće moći da zadržavaju svoje ljude u odborima direktora, jer se traže dokazane stručne kvalifikacije, iskustvo i odsustvo sukoba interesa.
Zakon jasno definiše da organi društva sa ograničenom odgovornošću (DOO) mogu biti skupština društva i direktor, ali i da se statutom može predvidjeti odbor direktora. Upravo u tu kategoriju spadaju gotovo sva državna i opštinska preduzeća, od CEDIS-a, Regionalnog vodovoda, Monteputa i EPCG Solar gradnje, do Radio-difuznog centra i Skijališta Crne Gore. Gotovo sva 123 opštinska preduzeća registrovana su kao DOO, a u njima, kako navode izvori Pobjede, veliki broj partijskih funkcionera prima naknade.
Primjena zakona, koji je u potpunosti usklađen sa EU direktivama i Poglavljem 6, počinje 1. januara 2026. godine. Najveće promjene odnose se na način imenovanja i odgovornosti upravljačkih organa, na način da država više neće moći da u odbore direktora i nadzorne odbore postavlja ljude na osnovu partijske pripadnosti bez odgovarajuće stručnosti.
Zakonom je propisano da predsjednik odbora direktora mora biti neizvršni direktor, čime se jača nadzor i uvodi standard korporativnog upravljanja u skladu sa praksom Evropske unije. Javna i energetska preduzeća, poput EPCG, CEDIS-a i CGES-a, moraće da do 1. aprila 2026. godine usklade statute, organe upravljanja i interne akte sa novim pravilima.
Zakon uvodi i novi model odnosa između države i javnih kompanija, koji predviđa da Vlada i resorna ministarstva zadržavaju vlasničku ulogu, ali gube direktni uticaj na operativno upravljanje. Država postaje „vlasnik-nadzornik“, a ne „vlasnik-upravljač“, što znači da politički uticaj na svakodnevno poslovanje treba da bude eliminisan.
Za energetski sektor to znači strožu odgovornost menadžmenta i jaču korporativnu disciplinu. Članovi upravljačkih organa dužni su da postupaju sa pažnjom „dobrog privrednika“, a svaka zloupotreba ili neodgovorno upravljanje može biti osnov za ličnu odgovornost.
Sva javna preduzeća moraće do 1. aprila 2026. godine da usklade statute i interne akte s novim zakonom, a odluke donijete po starim pravilima više neće biti važeće. Istovremeno, organi javne uprave dužni su da pripreme nove pravilnike o nadzoru i izvještavanju, kako bi država kao vlasnik mogla da prati rad društava po evropskim standardima.
Izvor: Pobjeda
