Razvojne banke predstavljaju ključni instrument za podsticanje dugoročnog ekonomskog razvoja, smanjenje regionalnih razlika i stimulaciju razvojnih investicija koje komercijalne banke često ne prepoznaju kao dovoljno profitabilne.
U suštini, razvojna banka se razlikuje od komercijalnih banaka po svojoj misiji i funkciji – njen primarni cilj nije ostvarivanje profita, već služenje javnom interesu. Ova fundamentalna razlika podrazumijeva i drugačiji pristup u procjeni rizika, budući da je mandat razvojne banke dalekosežniji i kompleksniji.
Uostalom, sve ključne infrastrukturne projekte u Crnoj Gori su, nakon Drugog svjetskog rata, finansirale razvojne i privredne banke SFR Jugoslavije.
Dalje, iskustva iz regiona, poput Slovenije, Srbije i Hrvatske, pokazuju da razvojne banke mogu biti ključni akteri u unapređenju konkurentnosti privrede i realizaciji strateških projekata. Primjer Slovenačke izvozne i razvojne banke (SID Banka) potvrđuje da, uz odgovarajuću regulaciju i transparentnost, razvojne banke mogu uspješno funkcionisati uz komercijalne banke, bez ugrožavanja stabilnosti finansijskog sistema. Ove institucije, pravilno vođene, mogu doprinijeti smanjenju zavisnosti od stranih izvora kapitala i obezbijediti finansiranje projekata koji bi inače ostali neostvareni.
Izuzetak je Razvojna banka Vojvodine koja je osnovana 2010, a svega tri godine kasnije otjerana u stečaj zbog pogrešnog vođenja i partitokratije što je i crnogorska boljka.
Zbog svega, ključna pitanja koja se postavljaju u vezi sa formiranjem Razvojne banke Crne Gore (RBCG) su legitimitet i transparentnost. Raspolaganje državnim depozitima je u suštini raspolaganje budžetom, što znači da institucije koje upravljaju tim sredstvima moraju biti podvrgnute najvišim standardima odgovornosti prema javnosti.
Ako RBCG ne bude podložna transparentnosti, postoji rizik od sumnji u efikasnost i pravičnost njenog poslovanja, što može dovesti do erozije povjerenja javnosti i poslovnog sektora. I to se mora obezbijediti.
Tvrdnje da odlaganje početka rada RBCG-a ima za cilj usporavanje rezultata Vlade, te da je predsjednik Jakov Milatović ovim “dao krila bankarskom kartelu”, otkrivaju dublje političke tenzije i interesne konflikte. Naročito što u ovim političkim okolnostima izgledaju kao tačne.
Crnogorske poslovne banke, koje su u prvoj polovini godine ostvarile rekordne profite, i koji mnogi nazivaju bankarskim kartelom, očekivano vide RBCG kao prijetnju njihovom poslovnom modelu koji se zasniva na visokim kamatama na kredite u poređenju sa niskim kamatama na depozite. Dakle – ekstraprofitu, bez odgovornosti. I zbog toga Razvojna banka treba da prikuplja depozite.
Činjenica da ove banke ostvaruju ekstraprofite ukazuje na potrebu za racionalizacijom tržišta, što bi moglo koristiti širem ekonomskom razvoju. Razvojna banka, ukoliko bude pravilno vođena i regulisana, može poslužiti kao mehanizam za stimulisanje dugoročnih investicija i smanjenje zavisnosti od stranih izvora kapitala, što je od suštinskog značaja za održivi razvoj Crne Gore.
Na kraju, argument Udruženja banaka da RBCG ne bi trebala ulaziti u komercijalne aktivnosti, osim u ograničenom opsegu, može se posmatrati kao legitiman pokušaj zaštite tržišta, ali i kao otpor prema promjenama koje bi mogle ugroziti postojeće profite.
Zato je ključno da proces formiranja RBCG-a, kao i do sada, bude transparentan i inkluzivan, uključujući javnu raspravu i konsultacije sa svim relevantnim akterima. Samo tako se mogu izbjeći tenzije i osigurati da ova banka uistinu služi interesima razvoja Crne Gore.
Izvor: Biznis CG autor Predrag Zečević
